واسکازین چیست؟ کاربرد روغن گیربکس چیست؟
وسایل نقلیه به‌ویژه خودروها، دستگاه‌های بسیار پیچیده‌ای هستند که برای تحملِ پیمودن صدها هزار کیلومتر مسافت ساخته شده‌اند. بدین منظور و برای افزایش عمر قطعات، اجزای فلزی مختلف خودرو که در معرض سایش با سایر اجزا قرار دارند، به‌وسیلۀ روغن‌های مخصوص، روان‌کاری و خنک می‌شوند؛ مثلاً همۀ ما با روغن موتور و نقش آن در سلامت موتور خودرو آشنایی داریم. روغن موتوری که وارد موتور خودروی شما می‌شود، دنده‌ها و مکانیسم‌های داخل آن را روان نگه می‌دارد؛ اما این، تنها بخشی از مکانیسم‌های در حال اجرا در خودروی شما است. شفت‌ها، چرخ‌دنده‌ها، بلبرینگ‌ها، اتصالات و … هم در عملکرد خودروی شما نقش مهمی دارند. همۀ این قطعات و موارد دیگر نیاز به روغن‌کاری دارند تا وسیلۀ نقلیه شما بتواند روان و بدون مشکل یا بدون نیاز به تعمیرات پرهزینه برای مدتی طولانی کار کند. یکی از این روغن‌های مهم، واسکازین است که آن را در گیربکس خودرو می‌ریزیم. بیایید تا در ادامه، با کاربرد روغن گیربکس بیشتر آشنا شوید.
واسکازین چیست؟ و برای چه مواردی استفاده می‌شود؟
واسکازین نام دیگری برای روغن گیربکس یا روغن دنده است؛ بنابراین هرگاه اصطلاحات واسکازین، روغن گیربکس و روغن دنده به گوشتان خورد، بدانید که هر سه دقیقاً به یک چیز اشاره می‌کنند. البته روغن دنده و روغن موتور یکسان نیستند و به‌هیچ‌وجه نمی‌توان از آن‌ها به‌جای یکدیگر استفاده کرد. روغن دنده به‌طور مخصوص برای استفاده در چرخ‌دنده‌ها فرموله شده است و روغن موتور همان‌طور که حدس زدید برای موتور خودروها است.
اما واسکازین چیست؟ و دقیقاً چه کاری انجام می‌دهد؟ واسکازین روان کننده‌ای است که برای استفاده در گیربکس‌های اتوماتیک و دستی، دیفرانسیل‌ها، ترنس اکسل‌ها و جعبه‌های انتقال قدرت در خودروهای سواری یا کامیون‌ها طراحی شده است. روغن دنده به گیربکس شما کمک می‌کند تا به‌خوبی و به‌نرمی کار کند؛ اما مهم‌تر از آن، این مایع به محافظت از اجزای داخلی حیاتی در سیستم دندۀ خودروی شما در برابر سایش و آسیب‌های حرارتی کمک می‌کند. روان‌کاری ناکافی در بین چرخ‌دنده‌ها می‌تواند منجر به آب‌شستگی، خوردگی، خراشیدگی و سوراخ‌شدن اجزای مهم درون گیربکس شود. این خرابی می‌تواند عملکرد خودروی شما را به خطر بیندازد و در نهایت منجر به تعمیرات بسیار پرهزینه و زمان‌بری شود.
روغن گیربکس را هر چند وقت یک بار باید عوض کرد؟
اطلاعات مربوط به زمان تعویض روغن گیربکس باید در دفترچۀ خدمات خودروی شما درج شده باشد؛ اما اگر سازنده چنین داده‌هایی را درج نکرده است یا شما به کتاب خودروی خود دسترسی ندارید، می‌توانید به دستورالعمل‌های پذیرفته‌شدۀ عمومی پایبند باشید. در مورد گیربکس دستی، تقریباً هر 80 تا 100 هزار کیلومتر رانندگی برای تعویض واسکازین توصیه می‌شود؛ اما وقتی صحبت از گیربکس‌های اتوماتیک می‌شود، این فواصل زمانی کمی کوتاه‌تر می‌شوند. اولین تعویض روغن گیربکس اتوماتیک باید پس‌از تقریباً 100 هزار کیلومتر رانندگی انجام شود و تعویض‌های بعدی هر 60 هزار کیلومتر انجام خواهند شد؛ اما اگر گیربکس خودروی شما از شهرت خوبی برخوردار نیست، ارزش آن را دارد که این مسافت‌های ذکرشده را کوتاه کنید. این موضوع برای هر دو گیربکس دستی و اتوماتیک صدق می‌کند. استفادۀ فشرده از خودرو، که نه‌تنها شامل رانندگی در جاده، بلکه رانندگی مکرر در شهر و ترافیک می‌شود، به کمترشدن عمر روغن دنده کمک می‌کند.
روغن گیربکس اتوماتیک و دستی چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟
روغن گیربکس اتوماتیک ممکن است خواص متفاوتی نسبت به روغن گیربکس دستی داشته باشد. آن‌ها ممکن است ویسکوزیتۀ کمتر و خواص محافظتی و خنک‌کنندگی بهتری نسبت به یک روغن گیربکس دستی داشته باشند. روغن گیربکس اتوماتیک دارای علامت ATF (سیال گیربکس اتوماتیک) است. البته صرف‌نظر از اینکه چه نوع گیربکسی داریم، باید همیشه استانداردهای سازندۀ خودرو را رعایت کنیم؛ مثلاً در مواردی، روغن ATF برای یک گیربکس دستی خاص هم ممکن است توصیه شود.
نحوه بررسی کیفیت و سطح واسکازین
یک راه خوب برای سنجش سلامت روغن، بررسی رنگ آن است. روغن‌های جدید، رنگ‌های روشن (معمولاً قرمز) و نیمه‌شفافی دارند؛ اما با تحلیل‌رفتن روغن یا تجمع رسوب در آن، روغن‌ها رنگ تیره‌تری پیدا می‌کنند، شفافیت خود را از دست می‌دهند و در اثر اکسیدشدن بوی سوختگی می‌دهند.
برای بررسی روغن گیربکس نکات زیر را بررسی کنید:
- کاپوت را باز کنید و گیج گیربکس را بیابید (محل آن باید در دفترچه راهنمای خودرو نشان داده شود). اگر مدل شما چنین چیزی ندارد، احتمالاً مجبور خواهید بود اتومبیل خود را با استفاده از جک یا بالابر بالا بیاورید، سپس درپوش پرکننده گیربکس را که روی مجموعه گیربکس قرار دارد، به‌دقت بردارید.
- گیج اندازه‌گیری را از جای خود بیرون بکشید. اگر ماشین شما گیج اندازه‌گیری واسکازین ندارد، یک خط‌کش، پیچ‌گوشتی یا ابزار دیگر را برای نمونه‌گیری روغن در سیستم قرار دهید.
- رنگ روغن را بررسی کنید.
- اگر روغن شما قهوه‌ای تیره، سیاه یا صورتی روشن است (معمولاً به‌دلیل آلودگی آب)، پس باید آن را تعویض کنید. مایع قرمز مایل به قهوه‌ای و نیمه‌شفاف، اغلب کمی تخریب شده‌اند؛ اما لزوماً نشان‌دهنۀ نیاز به تغییر نیستند.
نحوه تعویض روغن گیربکس
اگر تجربه زیادی در تعمیر و نگهداری خودرو یا ماشین‌آلات ندارید، بهتر است از یک متخصص برای تعویض واسکازین خودروی خود استفاده کنید؛ اما اگر می‌خواهید خودتان این کار را انجام دهید، مراحل زیر را دنبال کنید:
- اگر وسیلۀ نقلیه یا ماشین‌آلات شما سوراخ تخلیۀ واسکازین دارد، آن را پیدا کنید و زیر آن یک ظرف قرار دهید. در غیراین صورت، یک ظرف در زیر کل مجموعه گیربکس قرار دهید.
- پیچ تخلیه را باز کنید یا قاب گیربکس را بردارید، سپس اجازه دهید تمام مایع داخل ظرفی که آماده کرده بودید، تخلیه شود.
- قاب گیربکس را بررسی کنید، با آهنربا، تکه‌های کوچک فلزی درون آن را پیدا کنید. در صورت وجود قطعات بزرگ، ممکن است چرخ‌دنده‌های شما بسیار فرسوده شده و نیاز به تعویض داشته باشند.
- واشر و فیلتر جدید را نصب کنید.
- روغن دندۀ مناسب برای وسیلۀ نقلیه خود را به میزان مورد نیاز (که معمولاً در دفترچه راهنمای مالک ذکر شده است) در یک ظرف جدا کنید و درون گیربکس بریزید. می‌توانید این کار را با استفاده از پمپ روغن هم انجام دهید.
- اجازه دهید روغن برای چند دقیقه ته‌نشین شود، سپس موتور را روشن کنید و خودرو را برای مدت کوتاهی در حالت ثابت روشن بگذارید.
- دوباره سطح روغن گیربکس را بررسی کنید تا مطمئن شوید که درست باشد.
روغن دنده خراب یا قدیمی با گیربکس شما چه می‌کند؟
عملکرد واسکازین تقریباً شبیه به روغن موتور است، بدین ترتیب که با روغن‌کاری قطعاتی که نسبت به هم حرکت دارند، از اصطکاک بیش‌ازحد که ممکن است منجر به شکستگی آن‌ها شود جلوگیری می‌کند. روغن دنده قدیمی یا بی‌کیفیت منجر به گرم‌شدن بیش‌ازحد قطعات مکانیکی، شکستگی، نشت آب‌بند و در نهایت ازکارافتادن گیربکس می‌شود. خرابی گیربکس هزینۀ بسیار بالایی روی دست شما می‌گذارد، پس اگر می‌خواهید از آن جلوگیری کنید، پیشنهاد می‌کنیم به برنامۀ تعویض روغن گیربکس خود پایبند باشید.
اگر روغن گیربکس را به‌موقع عوض نکنید چه اتفاقی می‌افتد؟
در صورت عدم تعویض واسکازین طبق جدول زمانی توصیه‌شده توسط سازنده، ممکن است به گیربکس خودرو و سایر سیستم‌های در ارتباط با آن آسیب جدی وارد شود. در گیربکس‌های دستی و سایر سیستم‌های چرخ‌دنده‌ای، تماس فلز به فلز بسیار زیادی وجود دارد. اصطکاک طبیعی، این قطعات متحرک را دچار سایش شدیدی می‌کند و در طول زمان، ذرات فلزی میکروسکوپی از سطح آن‌ها جدا و در واسکازین انباشته می‌شود؛ در نتیجه کیفیت روان‌کاری روغن آسیب می‌بیند. پس اگر روغن دنده تخلیه نشود و به‌طور منظم تعویض نگردد، عمر گیربکس کمتر خواهد شد.
بهترین راه برای انتخاب واسکازین برای خودرو چیست؟
برای انجام این کار، به دفترچه راهنمای کاربر خودروی خود مراجعه کنید. امروزه مشخصات سیستم گیربکس ممکن است از خودرویی به خودروی دیگر متفاوت باشد. استفاده از روغن گیربکس اشتباه می‌تواند باعث مشکلات عملکردی و همچنین آسیب به قطعات داخلی شود؛ بنابراین فقط از روغن توصیه‌شده توسط سازندۀ خودروی خود استفاده کنید.
چه علائمی نشان می‌دهند که زمان تعویض روغن گیربکس فرا رسیده است؟
هنگام تعویض دنده، به احساس گیربکس خودروی خود توجه کنید. آیا حس می‌کنید که دنده‌ها بر روی هم می‌لغزند یا به هم می‌خورند؟ بوی عجیب سوزش و همچنین صدای خش‌خش یا ساییدن، نشان می‌دهد که روغن گیربکس شما نیاز به تعویض دارد. مراقب نشتی‌های زیر گیربکس هم باشید؛ زیرا ممکن است نشان‌دهندۀ آلودگی واسکازین آن باشند. وقت آن است که روغن گیربکس خود را در صورت سیاه‌شدن تعویض کنید. در نهایت، چراغ چک داشبورد شما همیشه به این نکته اشاره می‌کند که چیزی در زیر کاپوت نیاز به تعمیر فوری دارد.
مزایای تعویض روغن گیربکس
5 مزیت اصلی تعویض روغن گیربکس برای خودروی شما عبارت‌اند از:
- مشکلات انتقال دنده را کاهش می‌دهد؛
- افزایش بهره‌وری در مصرف سوخت را به همراه دارد؛
- عملکرد موتور را بهینه می‌کند؛
- عمر گیربکس را افزایش می‌دهد؛
- تعویض دنده نرم‌تر خواهد شد.
سخن پایانی
در این مقاله سعی کردیم به‌طور جامع به پرسش واسکازین چیست پاسخ و کاربرد روغن گیربکس را توضیح دهیم. سیستم‌های دنده‌ای در خودروی شما در تماس فلز با فلز زیادی قرار می‌گیرند که این موضوع باعث ایجاد گرما و فرسودگی قطعات داخلی گیربکس می‌شود. روغن گیربکس یا واسکازین با کاهش اصطکاک و خنک‌کردن قطعات به محافظت از اجزای متحرک درون گیربکس کمک می‌کند. تعویض دوره‌ای واسکازین، عمر خودروی شما را افزایش می‌دهد و به شما کمک می‌کند از تعمیرات پرهزینه گیربکس جلوگیری کنید.
مقالات بیشتر
