واتر پمپ خودرو چیست و چرا خراب می‌شود؟
سیستم خنک‌کنندۀ خودرو یکی از اجزای حیاتی موتور و نقش اصلی آن در تنظیم دما و جلوگیری از آسیب‌های ناشی از حرارت زیاد است. این سیستم شامل اجزای مختلفی می‌شود که یکی از مهم‌ترین آن‌ها واتر پمپ است. واتر پمپ با گردش مداوم مایع خنک‌کننده به دور موتور به تنظیم دما و جلوگیری از داغ‌شدن بیش‌ازحد قطعات کمک می‌کند. از ماشین‌های الکتریکی گرفته تا وانت‌ها و از موتورهای مکانیکی گرفته تا هیبریدی، واتر پمپ یکی از اجزای کلیدی برای حفظ کارایی و طول عمر هر نوع موتوری است. بااین‌حال، عوامل مختلفی می‌توانند باعث خرابی واتر پمپ شوند که درنتیجۀ آن، مشکلات جدی برای موتور به وجود می‌آید. اکنون در این مقاله به بررسی نقش واتر پمپ خودرو و دلایل رایج خرابی آن خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
واتر پمپ خودرو چیست؟
واتر پمپ یکی از اجزای مهم سیستم خنک‌کننده خودرو است که وظیفه دارد مایع خنک‌کننده را از رادیاتور به جلوی بلوک موتور منتقل کند. این فرایند باعث می‌شود حرارت تولیدشده در حین عملکرد موتور به سیستم خنک‌کننده منتقل و سپس‌از آنجا به محیط پیرامون پس داده شود و بدین‌ترتیب دمای هسته موتور در محدودۀ طراحی‌شده، باقی بماند. واتر پمپ خودرو به‌طور مستقیم به میل‌لنگ یا شفت موتور متصل است؛ بنابراین به‌محض روشن‌شدن موتور، این پمپ نیز شروع به کار می‌کند. اگر واتر پمپ نتواند وظیفه خود را به‌درستی انجام دهد، موتور ممکن است آسیب ببیند یا از کار بیفتد.
وظایف واتر پمپ خودرو چیست؟
اگر بخواهیم وظیفه واتر پمپ خودرو را به‌صورت خلاصه بیان کنیم، باید بگوییم که وظیفه اصلی آن، گردش مایع خنک‌کننده از رادیاتور به جلوی بلوک موتور و حفظ دمای متوسط موتور در محدوده ایمن است. بااین‌حال، واتر پمپ کاربردهای دیگری نیز دارد:
- برخی واتر پمپ‌ها طوری طراحی شده‌اند که میل‌لنگ و بلبرینگ‌ها را نیز روان‌کاری می‌کنند که این امر باعث کارکرد روان‌تر قطعات داخلی موتور می‌شود.
- واتر پمپ‌ها همچنین دارای یک آب‌بندی مکانیکی هستند که از نشت مایع خنک‌کننده جلوگیری می‌کند.
- برخی واتر پمپ‌ها برای به حرکت درآوردن تسمه تایم نیز استفاده می‌شوند. این تسمه تایم به هماهنگی بین سوپاپ‌ها و پیستون‌های موتور کمک می‌کند.
واتر پمپ خودرو چگونه کار می‌کند؟
در بیشتر خودروها، واتر پمپ توسط تسمه تایم به حرکت درمی‌آید و نیروی گریز از مرکزی که از این فرایند تولید می‌شود، باعث چرخش پره‌های ایمپلر با سرعت بالا می‌شود و مایع خنک‌کننده را از طریق رادیاتور و بلوک موتور به جریان می‌اندازد. پره‌های ایمپلر طوری طراحی شده‌اند که جریان مایع خنک‌کننده یکنواخت باقی بماند و به‌طور مساوی در سرتاسر ناحیه‌های گرم‌شدۀ بلوک موتور توزیع شود.
در پیشرانه‌های پیشرفته و هیبریدی، یک واتر پمپ الکتریکی ثانویه نیز وجود دارد. هنگامی که پدال گاز خودروهای هیبریدی مانند بی‌ام‌و، تویوتا یا بنتلی را فشار می‌دهید، موتور مستعد جذب گرمای بیش‌ازحد می‌شود. برای مقابله با این حرارت اضافی، واتر پمپ الکتریکی تا حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه پس‌از خاموش‌شدن موتور به کار خود ادامه می‌دهد.
انواع مختلف واتر پمپ خودرو چیست؟
انواع گوناگون واترپمپ به‌شرح زیر است:
- واتر پمپ‌های گریز از مرکز (Centrifugal water pumps): این نوع واتر پمپ با استفاده از یک پروانه، نیروی گریز از مرکز ایجاد می‌کند که مایع خنک‌کننده را در سیستم به جریان می‌اندازد. این پمپ‌ها به‌دلیل دوام و کارایی بالایی که دارند به‌طور گسترده در خودروها استفاده می‌شوند.
- واتر پمپ‌های دنده‌ای (Gear water pumps): این پمپ‌ها از چرخ‌دنده‌ها برای انتقال انرژی از موتور به مایع خنک‌کننده برای گردش در سیستم استفاده می‌کنند. واتر پمپ‌های دنده‌ای بیشتر در خودروهای سنگین به کار می‌روند و به‌دلیل نرخ جریان بالا و دوام بالایشان شناخته می‌شوند.
- واتر پمپ‌های ایمپلری (Impeller water pumps): این نوع واتر پمپ با استفاده از یک ایمپلر، مایع خنک‌کننده را در سیستم به حرکت درمی‌آورد. این پمپ‌ها شبیه به واتر پمپ‌های گریز از مرکز هستند؛ اما معمولاً کوچک‌تراند و در خودروهای جمع‌وجور استفاده می‌شوند.
- واتر پمپ‌های پره‌ای (Vane water pumps): این پمپ‌ها با استفاده از پره‌ها، مایع خنک‌کننده را در سیستم حرکت می‌دهند. این پمپ‌ها به‌دلیل قابلیت اطمینان بالایشان مشهورند و اغلب در خودروهایی با نیاز بالا به جریان مایع خنک‌کننده استفاده می‌شوند.
- واتر پمپ‌های توربینی (Turbine water pumps): این نوع واتر پمپ خودرو با استفاده از یک چرخ توربینی، مایع خنک‌کننده را در سیستم به جریان می‌اندازد. این پمپ‌ها شبیه به واتر پمپ‌های گریز از مرکز هستند؛ اما کارایی بیشتری دارند و اغلب در خودروهای با عملکرد بالا که نیاز به طراحی ایمپلر متفاوت دارند به کار می‌روند.
توجه داشته باشید که نوع واتر پمپ مورد استفاده بسته به مدل خودرو و نیازهای خاص موتور ممکن است متفاوت باشد.
علل خرابی واتر پمپ خودرو چیست؟
علل خرابی واتر پمپ خودرو می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- فرسودگی: با گذشت زمان، قطعات مکانیکی واتر پمپ می‌توانند فرسوده شوند و کارایی خود را از دست بدهند. فرسودگی همچنین می‌تواند جریان مایع خنک‌کننده را کاهش دهد و باعث داغ‌شدن بیش‌ازحد موتور شود.
- عدم نگهداری مناسب: عدم انجام نگهداری منظم و بازرسی واتر پمپ می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند گرفتگی مجاری یا تجمع زباله در خروجی های آن شود که این مشکلات می‌توانند جریان مایع خنک‌کننده را کاهش دهند و باعث خرابی واتر پمپ شوند.
- گرفتگی یا خوردگی: مایع خنک‌کننده ممکن است به‌دلیل وجود آلودگی هایی مثل زنگ‌زدگی، رسوبات یا سایر ذرات درشت، مجاری واتر پمپ را مسدود کند و بدین‌ترتیب جریان مایع خنک‌کننده به موتور کاهش یابد. همچنین، خوردگی می‌تواند به واتر پمپ آسیب بزند و باعث خرابی آن شود.
- داغ‌شدن بیش‌ازحد: داغ‌شدن بیش‌ازحد ناشی از مشکلات دیگر در سیستم خنک‌کننده، مانند خرابی ترموستات یا گیرکردن سوپاپ رادیاتور در حالت بسته، می‌تواند باعث شود که بلبرینگ‌های واتر پمپ زودتر از موعد فرسوده و به خرابی منجر شوند.
- طراحی بد ایمپلر، شل‌بودن ایمپلر، یا نصب نادرست ایمپلر: این مشکلات می‌توانند مانع عملکرد صحیح پمپ شوند و در نهایت باعث خرابی واتر پمپ گردند.
مهم است توجه داشته باشید که ترکیبی از این عوامل می‌توانند باعث خرابی واتر پمپ شوند و ضروری است که واتر پمپ خودرو به موقع بررسی و در صورت نیاز تعویض شود تا از تعمیرات پرهزینه موتور جلوگیری گردد.
نشانه‌های خرابی واتر پمپ خودرو چیست؟
خرابی واتر پمپ به‌ندرت بدونِ بروز علائم اولیه اتفاق می‌افتد. نشانه‌های زیر ممکن است خبر از خرابی قریب‌الوقوع واتر پمپ خودرو بدهند:
- وجود لکه‌های مایع ضدیخ سبزرنگ (خنک‌کننده) بر روی کف زمین پارکینگ: مشاهده مایع خنک‌کننده روی زمین نشان‌دهندۀ نشتی در سیستم خنک‌کننده خودرو است. برای اطمینان، یک تکه مقوا زیر موتور قرار بدهید تا هرگونه چکه‌ای را که ممکن است از شیلنگ‌های فرسوده سیستم خنک‌کننده باشد، جمع‌آوری کنید. معمولاً خراب‌شدن واتر پمپ باعث می‌شود که وقتی خودروی شما در پارکینگ است از آن مایع خنک‌کننده نشت کند.
- دمای بالای آب: وقتی واتر پمپ قادر به گردش مایع خنک‌کننده کافی در بلوک موتور نباشد، دمای موتور افزایش می‌یابد و عقربه گیج دما به ناحیه قرمز می‌رسد.
- صدای آرام خِر‌خِر از موتور: این صدا معمولاً ناشی از لرزش فولی است که به‌دلیل خراب‌ودن بلبرینگ‌ها ایجاد می‌شود و فولی نیز به‌نوبه خود ممکن است باعث خرابی تسمه فن شود. با افزایش سرعت موتور، زیر و بمی این صدا ممکن است بیشتر شود.
- نشت آب از جلوی موتور: برخی واتر پمپ‌ها دارای خروجی خاصی هستند که اگر پمپ در حال خراب‌شدن باشد، آب از آنجا چکه می‌کند (محلی به نام ویپ هول یا سوراخ چکه). مشاهده این نشتی می‌تواند نشانه‌ای از خرابی واتر پمپ باشد.
سخن پایانی
در این مقاله به‌طور مفصل دیدید که واتر پمپ خودرو چیست و چرا خراب می‌شود؟ پمپ آب یکی از اجزای مهم سیستم خنک‌کننده خودرو است که نه‌تنها از خراب‌شدن موتور به‌دلیل گرمای بیش‌ازحد جلوگیری می‌کند، بلکه درگیرشدن آن با تسمه تایم به هماهنگ نگه‌داشتن سوپاپ‌های موتور کمک می‌کند؛ بنابراین این پمپ باید به‌طور منظم نگهداری و بازرسی شود تا از هرگونه خرابی آن جلوگیری گردد.
مقالات بیشتر
