همه چیز درباره بهترین زمان تعویض شمع خودرو
موتورهای بنزینی برای روشن‌شدن به سوخت، هوا و جرقه نیاز دارند و اگر هر یک از این سه عامل را از معادله خارج کنید، موتور خودروی شما هیچگاه روشن نخواهد شد. با اینکه صنعت خودروسازی در حال حاضر به‌سمت خودروهای کاملاً الکتریکی می‌رود؛ اما موتورهای درون‌سوز هم در تمام طول عمر خود، متکی به جریان برق بوده‌اند. یکی از مهم‌ترین قسمت‌های برقی خودروهای بنزینی شمع‌های آن هستند؛ بنابراین تعویض شمع‌ها هنوز به تاریخ نپیوسته است. این قطعات ارزان‌قیمت، مسئول ایجاد جرقه در موتور خودرو برای مشتعل‌کردن مخلوط هوا و سوخت هستند. اگر شمع‌ها قدیمی باشند یا به‌درستی تنظیم نشده باشند، باعث اختلال در عملکرد یا ازکارافتادن موتور می‌شوند. پس شمع‌ها نیاز به تعمیر و نگهداری و تعویض دارند؛ اما هیچ قانون کلی در مورد زمان نیاز به سرویس آن‌ها وجود ندارد. با این حساب، چگونه بفهمیم که شمع‌های خودروی ما فرسوده شده‌اند؟ بیاید با هم، همه چیز را درباره بهترین زمان تعویض شمع خودرو بررسی کنیم.
شمع چیست و چرا باید برای تعویض شمع خودرو اقدام کنیم؟
شمع دستگاه کوچکی است که به موتور و به‌طور خاص به سیلندر متصل می‌شود و جرقۀ مورد نیاز برای احتراق بنزین و اکسیژن را از طریق الکتریسیتۀ تأمین‌شده توسط باتری که از طریق وایرها به شمع‌ها می‌رسد، فراهم می‌کند. یک موتور خودروی سواری معمولاً به‌تعداد سیلندرهایش شمع دارد؛ بنابراین یک موتور چهار سیلندر دارای چهار شمع و یک موتور V8 دارای هشت شمع است. بااین‌حال، برخی از خودروها برای احتراق دقیق‌تر، دارای دو شمع در هر سیلندر هستند.
قسمت درونی شمع‌ها از چندین قطعۀ کوچک از جنس مس، نیکل، ایریدیوم و پلاتین و غیره ساخته می‌شوند. برای محافظت و عایق‌کاری، در قسمت بیرونی ساختار شمع‌ها از سرامیک نیز استفاده می‌شود.
هنگامی که بر روی شمع‌ها جرم و آلودگی انباشته می‌شود یا قسمت جرقه‌زن آن‌ها دچار خوردگی می‌شود، کارایی آن‌ها به‌مرور زمان کمتر و کمتر می‌شود. حتی اگر شمع‌ها را به‌مدت طولانی به‌حال خود رها کنید و از آن‌ها استفاده نکنید، می‌توانند غیرقابل استفاده شوند و کارایی و راندمان موتور خودرو را پایین بیاورند.
شمع خودرو دقیقاً چه کاری انجام می‌دهد؟
یک شمع، یک رشتۀ کوچک از الکتریسیته با ولتاژ بالا را در یک شکاف با اندازۀ مشخص بین یک الکترود مرکزی و یک الکترود گراند ایجاد می‌کند (عمل جرقه‌زنی). این جرقه، در داخل سیلندر رخ می‌دهد و مخلوط هوا و سوخت را مشتعل می‌کند. انفجار حاصل، پیستون را به‌سمت پایین سیلندر می‌راند.
اگر شمع‌های خودرو دچار آلودگی و کاهش یا افزایش فاصله شکاف بین الکترودها شوند، یا به هر دلیلی الکترودهای آن‌ها به هم متصل شوند (اتصال کوتاه)، یا نوک الکترودها دچار خوردگی و نازکی شده باشد، ممکن است یک یا چند علامت خاص از خود نشان دهند. اگر آن‌ها را از جای خود درآورید و به ظاهر آن‌ها نگاه کنید، نشانه‌های بصری خاصی می‌توانند به شما بگویند که زمان تغییر آن‌ها فرا رسیده است.
چه چیزی باعث خراب‌شدن شمع‌ها می‌شود؟
شمع‌ها در درون سیلندر کار می‌کنند؛ بنابراین تحت شرایط خشنی قرار دارند. به‌همین‌دلیل، نوک شمع‌ها ممکن است به‌دلیل تجمع گرما در محفظۀ احتراق یا نقص در سیستم خنک‌کنندۀ خودرو، بیش‌ازحد گرم شوند. گرمای بیش‌ازحد به‌صورت مکرر، می‌تواند باعث ازکارافتادن زودرس الکترودهای شمع شود. از دیگر دلایل خراب‌شدن شمع‌ها، می‌توان به نشت روغن یا تجمع کربن یا سایر محصولات جانبی احتراق در محفظۀ موتور اشاره کرد.
ظاهر یک شمع خراب چگونه به نظر می‌رسد؟
اکنون، چگونه می‌توانید زمان تعویض شمع خودرو را تشخیص دهید؟ یکی از شمع‌های موتور را پس‌از جداکردن از وایر آن، با استفاده از آچار شمع مخصوص خودروی خود از جای درآورید و به آن نگاه کنید. وجود علائم زیر می‌توانند نشان‌دهندۀ خرابی شمع باشند و به شما بگویند که اکنون زمان تعویض شمع خودرو فرا رسیده است.
- تجمع کربن: به‌دنبال آلودگی‌ها و زباله‌های ایجادشده در اطراف نوک شمع باشید. گاهی اوقات به‌سادگی با برداشتن و تمیزکردن یک شمع کثیف با یک وسیلۀ ساینده، مانند برس سیمی یا پد بریلو، آن را سالم و نو می‌سازید؛ اما اگر متوجه انباشته‌شدن روغن سیاه در اطراف شمع شدید، ممکن است نشانۀ مشکل بزرگتری مانند نشت روغن موتور به داخل موتور باشد.
- فرسوده‌شدن یک الکترود: در پایین شمع، قسمتی که به محفظه احتراق پیچ شده است، یک قطعۀ فلزی کوچک وجود دارد که شبیه یک گنبد با یک قطعۀ فلزی J شکل روی آن است. قطعۀ J شکل، الکترود گراند است و گنبد، بخشی از الکترود مرکزی است که جرقه را از خود می‌گذراند. این الکترودها پس‌از ماه‌ها کار سنگین و اشتعال هوا و سوخت در محفظۀ احتراق فرسوده می‌شوند. ذوب‌شدن و فرسایش اطراف این الکترودها نشانه خراب‌شدن شمع است. در بیشتر مواقع، نوک این الکترودها نازک می‌شود.
- ترک‌خوردن عایق: نگاهی به عایق شمع‌ها بیندازید. این عایق‌ها از یک پوشش سرامیکی سفید ساخته شده‌اند که از بالا تا پایین هر شمع را فرا گرفته‌اند. ترک‌ها و خراشیدگی‌ها، حتی به کوچکی یک ترک مویی، می‌توانند مانع از کنترل جریان الکتریسیته از طریق ترمینال شمع شوند و بدین‌ترتیب، جرقه لازم برای کارکرد صحیح سیلندر مربوطه در موتور شما تأمین نخواهد شد. عایق ترک‌خورده، قابل تعمیر نیست؛ بنابراین اگر متوجه چنین مشکلی شدید؛ یعنی زمان تعویض شمع خودرو فرا رسیده است.
نشانه‌های خراب‌شدن شمع خودرو
جالب است بدانید که در کشورهایی مثل امریکا، به‌عنوان یک قاعده کلی گفته می‌شود که بین هر 100 تا 160 هزار کیلومتر رانندگی، شمع‌های خودروی خود را تعویض کنید؛ اما در کشور ما گاهی حتی عدد 30 هزار کیلومتر رانندگی برای این کار عنوان می‌شود؛ بنابراین این موضوع کاملاً به جنس و کیفیت شمع‌ها و نوع موتور و بسیاری پارامترهای دیگر بستگی دارد و نمی‌توان یک قانون کلی برای زمان تعویض شمع خودرو بیان کرد.
پس چگونه بفهمیم شمع‌های خودروی ما نیاز به تعویض دارند؟ هرکدام از علائم زیر، نشانه‌ای مبنی بر رسیدن زمان تعویض شمع خودرو هستند:
چراغ موتور چک شما روشن می‌شود
شمع‌های فرسوده یا وایرهای خراب می‌توانند چراغ چک موتور شما را روشن کنند. در خودروهای امروزی، اگر یک شمع از کار بیفتد و دیگر نتواند مخلوط هوا و سوخت را مشتعل کند، واضح‌ترین اتفاق باید روشن‌شدن یا حتی چشمک‌زدن چراغ چک موتور باشد. اگر موتور خودروی شما از کار بیفتد، چراغ چک موتور شما روشن می‌شود. چراغ چشمک‌زن موتور هم می‌تواند به این معنی باشد که اشتعال نامناسبی درون موتور رخ می‌دهد که می‌تواند به مبدل(های) کاتالیزوری آسیب برساند. البته توجه داشته باشید که روشن‌شدن چراغ چک موتور می‌تواند به‌طور بالقوه ناشی از عوامل متعددی باشد، نه‌فقط مشکل شمع.
به‌طورکلی، بهتر است شمع‌ها را به‌عنوان بخشی از تعمیر و نگهداری پیشگیرانه براساس برنامه تعمیر و نگهداری پیشنهادی سازندۀ خودروی خود تعویض کنید. این کار می‌تواند شما را از تعمیرات پرهزینه نجات دهد؛ زیرا رانندگی با شمع‌های ناقص می‌تواند فشار زیادی را بر مبدل کاتالیزوری خودرو (پاک کننده اگزوز موتور) وارد کند.
علائم کارکرد نادرست شمع‌ها ممکن است شامل صدای خشن موتور، قدرت نامناسب در هنگام شتابگیری و افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای خودرو باشد.
خودروی شما در راه‌اندازی (استارت‌خوردن) مشکل دارد
شمع‌ها یکی از مهم‌ترین کارها را در وسیلۀ نقلیۀ شما انجام می‌دهند و آن، تأمین جرقه‌ای است که موتور را به حرکت در می‌آورد. شمع‌های قدیمی و فرسوده، کار سخت‌تری برای ایجاد جرقۀ لازم برای کارکرد صحیح موتور خودرو دارند. اگر وقتی می‌خواهید ماشین را روشن کنید با مشکل مواجه می‌شوید، ممکن است مشکل از شمع‌ها یا وایرهای آسیب‌دیدۀ شمع باشد. البته اگر خودروی شما کلاً برق نداشته باشد و اصلاً روشن نشود، به‌احتمال زیاد باتری مقصر است.
افزایش مصرف سوخت
اگر شمع‌های شما به روزهای آخر عمر مفید خود برسند، متوجه خواهید شد که با یک باک پر از بنزین، مسافت پیموده‌شدۀ کمتری نسبت به گذشته خواهید داشت. شمع‌های فرسوده می‌توانند مصرف سوخت وسیلۀ نقلیه را افزایش دهند؛ زیرا سوختی که وارد موتور می‌شود را به‌طور مؤثر نمی‌سوزانند. به این معنی که پول بیشتری برای پرکردن باک خودروی خود صرف خواهید کرد. در واقع، طبق گزارش‌ها، شمع‌های خراب می‌توانند بازده سوخت را تا 30 درصد کاهش دهند. متأسفانه حتی در این حالت، این شمع‌های خراب همچنان تا مدت‌ها می‌توانند موتور خودروی شما را روشن نگه دارند (و به‌زودی از کار نیفتند)؛ بنابراین اگر برای تعویض آن‌ها اقدام نکنید، موجب انتشار آلودگی‌های زیادی در محیط زیست خواهید شد.
موتور به‌سختی کار می‌کند
به‌طور معمول موتور خودروی شما احتمالاً مانند یک بچۀ گربه، به‌آرامی خُرخر می‌کند؛ اما صدای موسیقی را کم کنید و گوش دهید: اگر متوجه شدید که موتور صدای تق‌تق، زنگ‌زدن یا صدای ضربه‌زدن تولید می‌کند، ممکن است شمع‌ها مقصر آن باشند.
خودروی شما به‌سرعت شتاب نمی‌گیرد
احتمالاً با نحوۀ عملکرد و رانندگی وسیلۀ نقلیۀ خود کاملاً آشنا هستید. اگر متوجه شدید که خودروی شما به‌اندازه معمول به فشردن پدال گاز پاسخگو نیست (به‌ویژه زمانی که می‌خواهید شتاب بگیرید)، ممکن است این موضوع به شمع‌های فرسوده بازگردد. پس ممکن است زمان تعویض شمع خودرو فرا رسیده باشد. گاهی اوقات خراب‌بودن شمع‌ها باعث می‌شود که در هنگام شتابگیری، موتور خودرو، ریپ بزند.
سخن پایانی
رانندگی با شمع‌های نامناسب می‌تواند منجر به عملکرد ضعیف، مصرف سوخت بالا، احتراق ناقص یا حتی روشن‌نشدن خودرو شود. در بدترین حالت، شمع‌های خراب می‌توانند باعث فرسایش بیشتر موتور خودروی شما شوند. هیچ قانون ثابتی برای زمان تعویض شمع خودرو وجود ندارد؛ اما بهتر است براساس توصیه‌های سازندۀ خودروی خود عمل کنید و در کنار آن، با شناخت علائم خرابی شمع‌ها، در صورت بروز هرگونه مشکلی که احتمالی مبنی بر خراب‌بودن شمع‌ها را نشان می‌دهد، برای بازدید و تعویض شمع‌های خودروی خود اقدام کنید.
