علت و راه‌حل سولفاته شدن باتری ماشین
یک خودروی سواری معمولی به دو منبع انرژی مجزا و درعین‌حال به یک اندازه مهم متکی است. اول، بنزین که نیروی مورد نیاز برایراه‌اندازی موتور و حرکت چرخ‌های خودرو را فراهم می‌کند. دوم، باتری ماشین شما که انرژی الکتریکی لازم برای تامین انرژی همهاجزای برقی را مثل چراغ‌های جلو، ضبط و برق داخل کابین فراهم می‌کند. بدون یک باتری سالم و شارژشده، ماشین شما حتیروشن نمی‌شود. البته سازندگان خودرو این باتری‌ها را طوری طراحی کرده‌اند تا در هنگام رانندگی، توسط دینام ماشین خود را شارژکنند. بااین‌حال و با گذشت زمان، مشکلاتی برای باتری ایجاد می‌شود که می‌تواند بر توانایی آن در تامین انرژی موردنیاز خودروتأثیر بگذارد. یکی از مشکلات کمتر شناخته‌شده و درعین‌حال بسیار رایج، سولفاته‌کردن باتری نام دارد. در این مقاله نگاهی دقیق‌تر بهعلت و راه‌حل سولفاته شدن باتری ماشین خواهیم داشت.
سولفاته شدن باتری ماشین چیست؟
سولفاته‌شدن عبارت است از تشکیل یا تجمع کریستال‌های سولفات سرب در سطح و در منافذ صفحات سربی فعال باتری‌ها. اگرباتری به‌محض شروع سولفاتاسیون بدون مراقبت رها شود، کریستال‌های بزرگ‌تری روی صفحات آن تشکیل می‌شود و ظرفیت باتریبا ایجاد سولفاته، کمتر و کمتر می‌شود، تا زمانی که به مرحله‌ای برسد که ممکن است باتری اصلاً کار نکند. در طول استفاده عادی ازباتری، تشکیل کریستال‌های سولفات سرب موقتی است و آن‌ها در طول فرآیند شارژ مجدد باتری پراکنده می‌شوند؛ اما مشکل واقعیسولفاته شدن باتری ماشین زمانی رخ می‌دهد که کریستال‌های بزرگ‌تر سولفات سرب به‌صورت دائمی ایجاد شوند.
انواع سولفاته شدن باتری ماشین
دو نوع سولفاته‌شدن در باتری‌های اسید سرب (lead acid، که در خودروهای امروزی نصب می‌شوند) وجود دارد، برگشت‌پذیر (که بهآن نرم نیز گفته می‌شود) و دائمی (که به‌عنوان سولفاته‌شدن سخت هم شناخته می‌شود). خوشبختانه نام آن‌ها به‌خودی‌خود قابلتوضیح است و اثرات سولفاته‌شدن روی باتری را نشان می‌دهد. اگر سولفاته‌شدن به‌اندازه کافی زود تشخیص داده شود، گاهی اوقاتمی‌توانید آن را معکوس کنید. البته این کاری است که فقط باید توسط یک متخصص با تجربه انجام شود؛ زیرا می‌تواند شامل شارژبیش‌ازحد باتری و افزایش دمای باتری باشد.
نشانه اینکه آیا سولفاته‌شدن باتری اسید سرب می‌تواند معکوس شود یا خیر، در منحنی تخلیه ولتاژ آن قابل مشاهده است. اگر یکباتری کاملاً شارژشده بتواند یک پروفیل ولتاژ پایدار را در هنگام تخلیه نگه دارد، احتمال برگشت آن وجود دارد؛ اما اگر ولتاژ به‌سرعتبا تخلیه الکتریسیته (بار) کاهش یابد، بعید است که بتوانید روند سولفاته‌شدن آن را معکوس کنید. زمانی که باتری برای هفته‌ها یاماه‌ها در حالت کم شارژ باشد، سولفاتاسیون دائمی ایجاد می‌شود. در این مرحله ترمیم باتری یا برگشت سولفاته شدن باتری ماشینبسیار بعید است و در نتیجه باتری از اثرات سولفاته‌شدن دائمی رنج می‌برد.
علت سولفاته‌شدن باتری چیست؟
تمام باتری‌های اسید سرب در طول عمر خود سولفات تولید می‌کنند. حتی انواع باتری جدید مهروموم‌شده خشک مانند Optima، Odyssey، Exide و Interstate با نام تجاری AGM–spiral–wound هم این مشکل را دارند. باتری‌ها با هر بار استفاده (دشارژ – شارژ مجدد) سولفاته می‌شوند. اگر آن‌ها بیش‌ازحد شارژ، بیش‌ازحد دشارژ یا به‌طور کامل تخلیه شوند (برخی حتی برای چند روز)، به‌سرعت سولفات تولید می‌کنند. حتی زمانی که یک باتری را به‌صورت کاملاً شارژشده نگه داریم، باز هم سولفات تشکیل می‌شود، مگراینکه از یک شارژر باتری سولفات‌زدا استفاده کنیم. استفاده یا نگهداری باتری‌ها در دمای بالاتر از 75 درجه فارنهایت (حدود 24 درجه سانتی‌گراد یا دمای اتاق)، سرعت تخلیه آن‌ها را تسریع می‌کند و سولفاتاسیون باتری را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. درواقع، سرعت تخلیه باتری، مانند سولفاتاسیون آن، به‌ازای هر 10 درجه فارنهایت (حدود 6 درجه سانتی‌گراد) بالاتر از دمای اتاق، دوبرابر می‌شود.
سولفاته شدن باتری ماشین بیشتر برای چه خودروهایی اتفاق می‌افتد؟
صاحبان خودرو باید بدانند که سولفاته‌شدن به‌طور طبیعی اتفاق می‌افتد و تا حدی بر تمام باتری‌ها تأثیر می‌گذارد. تقریباً هربار کهباتری شما استفاده می‌شود، مقادیر کمی کریستال سولفات در آن تشکیل می‌شود. بااین‌حال، باتری‌هایی که تحت شرایط خاص قرارمی‌گیرند، شانس بیشتری برای ایجاد سولفاته دائمی دارند.
یکی از شایع‌ترین موارد سولفاته شدن، برای باتری‌هایی است که دائماً کم‌شارژ می‌شوند. اگر باتری شما هرگز تا آخر شارژ نشود، بهحالت اشباع کامل نمی‌رسد. در سطح شیمیایی، این کم‌شارژی دائم تشکیل کریستال‌های سولفات را بسیار آسان می‌کند. در مقابل، یک باتری کاملاً شارژشده دارای شارژ کافی برای به‌حداقل‌رساندن سولفاته است.
اگر به‌طور مرتب از ماشین خود برای سفر در بزرگراه استفاده می‌کنید، لازم نیست به‌اندازه یک راننده شهری نگران سولفاته‌شدنباتری خودرویتان باشید. این رانندگی‌های طولانی‌تر با سرعت‌های بالاتر به دینام شما زمان زیادی می‌دهد تا باتری شما را به شارژکامل برساند. ازطرف‌دیگر، رانندگان شهری در معرض خطر بسیار بیشتری برای سولفاته‌شدن باتری هستند؛ زیرا رانندگی با توقفکوتاه‌تر اغلب باتری شما را تا آخر شارژ نمی‌کند.
چگونه بفهمیم باتری سولفاته شده است؟
اگر باتری شما از سولفاته‌شدن رنج می‌برد، متوجه کاهش کارایی آن خواهید شد. رایج‌ترین علامت سولفاته‌شدن باتری زمانی است کهشارژ را به‌خوبی نگه نمی‌دارد یا اصلاً شارژ را نگه نمی‌دارد. علائم دیگر هم شامل تمام‌شدن باتری بسیار قبل‌از موعد انتظار یا عدمارائه انرژی موردنیاز دستگاه‌های الکترونیکی ماشین است (مثل کم‌نور‌شدن چراغ‌های جلو، AC ضعیف، راه‌اندازی سخت و …).
در هنگام سولفاته شدن باتری ماشین از نظر ظاهری ممکن است تفاوتی در ظاهر باتری مشاهده نکنید؛ بنابراین بهترین راه برایفهمیدن سولفاته‌بودن آن این است که ولتاژ standing باتری را با یک مولتی‌متر تست کنید. اگر ولتاژ کمتر از 12.6 ولت برای باتریAGM باشد، یا کمتر از 12.4 ولت برای باتری استارتر، نشانه روشنی است که باتری خودروی شما کم‌شارژ شده است و می‌تواندنتیجه سولفاته‌شدن آن باشد.
فروشگاه نوبخت فعال در زمینه طراحی، ساخت ، تولید و پخش انواع محصولات ایران خودرو و سایپا می باشد.
اثرات یک باتری سولفاته‌شده
سولفاته‌شدن دائمی باتری می‌تواند باعث مشکلات مختلفی شود، از جمله:
نحوه معکوس‌کردن سولفاته شدن باتری ماشین
همانطور که گفتیم، دو نوع سولفاته‌شدن در باتری خودروی شما ممکن است رخ دهد: برگشت‌پذیر و دائمی.
سولفاتاسیون دائمی
سولفاته‌شدن دائمی زمانی اتفاق می‌افتد که باتری برای هفته‌ها یا ماه‌ها شارژ کم باشد. درحالی‌که گاهی اوقات می‌توان این باتری‌هارا نجات داد؛ اما بعید است که بازسازی کامل آن‌ها امکان‌پذیر باشد.
سولفاتاسیون برگشت‌پذیر
سولفاته‌شدن برگشت‌پذیر اغلب می‌تواند با شارژ بیش‌ازحد باتریِ کاملاً شارژشده در جریان تنظیم.شده حدود 200 میلی‌آمپر اصلاحشود. ولتاژ ترمینال باتری می‌تواند تا 2.50 و 2.66 ولت بر هر سلول (15 و 16 ولت در یک مونوبلاک 12 ولتی) برای حدود 24 ساعتافزایش یابد. افزایش دمای باتری به 50 تا 60 درجه سانتی‌گراد (122 تا 140 درجه فارنهایت) در طول سرویس اصلاحی به حل‌شدنکریستال‌های سولفاته کمک می‌کند.
ضمناً، درحالی‌که امروزه دستگاه‌های ضدسولفاته‌ای در دسترس هستند که برای جلوگیری از سولفاته‌شدن باتری سالم، پالس‌هایی رابه پایانه‌های آن اعمال می‌کنند؛ اما آسیب‌دیدگی را به‌طور کامل برطرف نمی‌کنند و استفاده دائمی از آن‌ها توصیه نمی‌شوند.
چگونه از سولفاته‌شدن باتری جلوگیری کنیم؟
یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای جلوگیری از سولفاته‌شدن باتری، ذخیره‌سازی و نگهداری مناسب آن است. هنگامی که قرار است باتریذخیره شود و از آن استفاده نکنیم، حتی اگر با شارژ کامل ذخیره شود، باید به‌اندازه کافی شارژ شده باشد تا از افت آن به زیر 12.4 ولت جلوگیری شود. همین کار ساده (فول شارژ‌کردن باتری در زمان عدم استفاده از آن) از تجمع سولفات‌ها جلوگیری می‌کند. توجه بهاین نکته نیز مهم است که باتری نباید در دمایی بالاتر از دمای اتاق نگهداری شود؛ زیرا به‌ازای هر 10 درجه فارنهایت بالاتر از دمایاتاق، نرخ خودتخلیه‌گی آن دو برابر می‌شود. پس به‌طور کلی هر چه باتری خودرو در دمای پایین‌تری نگهداری شود، سولفاته‌شدن آن بهتاخیر می‌افتد و عمر آن به‌شدت افزایش می‌یابد؛ بنابراین اگر قرار است خودروی خود را برای مدتی بدون روشن‌کردن نگه دارید، آن رادر جایی خنک و دور از نور خورشید پارک کنید.
جلوگیری از سولفاته‌شدن باتری نباید فرآیند پیچیده‌ای باشد. انجام تعمیر و نگهداری منظم باتری و پیروی از بهترین شیوه‌هایشارژ‌کردن آن تمام چیزی است که باید رعایت کنید. یک راه دیگر برای به‌تاخیرانداختن سولفاته‌شدن باتری خودرو این است که باتری واتصالات ترمینال آن (سر مثبت و منفی) را هر چند وقت یکبار با استفاده از محلولی متشکل از یک ظرف آب و 300 گرم جوش شیرینتمیز کنید. باتری را با این محلول غوطه‌ور کنید و خوردگی‌های ان را با پارچه از بین ببرید. پس‌از اتمام کار باتری را با آب بشویید.
سخن پایانی
سولفاته شدن باتری ماشین معمولا به این دلیل اتفاق می‌افتد که باتری خود را با شارژ خالی نگه داشته‌اید. هنگامی که سولفاته‌شدنصفحات سربی اتفاق افتاد، معکوس‌کردن اثرات آن بسیار سخت و غیرمحتمل است؛ بنابراین مراقبت از باتری از همان ابتدا بسیارمهم است.
