جام كردن یا گیرپاژ کردن موتور ماشين چیست؟
یکی از بدترین کابوس‌های هر راننده‌ای گیرپاژ کردن موتور ماشين است؛ زیرا می‌تواند مشکلات بزرگی برای وسیله نقلیه شما ایجاد کند. گیرپاژکردن موتور که به آن جام‌كردن یا قفل‌کردن موتور هم گفته می‌شود، زمانی اتفاق می‌افتد که قطعات متحرک درون موتور به هم، گیر کرده باشند. در این حالت قطعات کلیدی موتور مانند پیستون‌ها، میل‌لنگ و میله‌های اتصال و سایر موارد دیگر حرکت نمی‌کنند و عملکرد موتور کاملاً متوقف می‌شود. گیرپاژکردن موتور معمولاً با کمبود روغن شروع می‌شود. کمبود روغن در موتور باعث می‌شود که قطعات فلزی داخل موتور به یکدیگر ساییده شوند؛ درنتیجه در اثر اصطکاک شدید بین آن‌ها، گرمای زیادی درون موتور تولید خواهد شد. وسیله نقلیه‌ای که موتور آن گیرپاژ کند می‌تواند برای صاحبش هزینه زیادی داشته باشد؛ زیرا تعمیر موتور بسیار گران است، به‌خصوص برای چنین موارد جدی که در آن باید همۀ موتور از ماشین جدا و دوباره تعمیر شود. اکنون بیایید با علائم گیرپاژکردن موتور و روش‌های جلوگیری از این اتفاق مخرب آشنا شویم.
قفل کردن یا گیرپاژ کردن موتور ماشين چیست؟
گرفتگی یا قفل‌شدن یا گیرپاژ زمانی اتفاق می‌افتد که پیستون‌های داخل موتور خودروی شما قادر به حرکت نباشند. در این هنگام، موتور نمی‌تواند چرخ‌های ماشین را بچرخاند، و بدین ترتیب خودروی شما کاملاً از حرکت می‌ایستد. در این حالت، برای اینکه موتورتان دوباره کار کند، بسته به میزان آسیب واردشده، باید یا کل موتور را تعویض کنید، و یا قطعاتی که باعث گیرکردن موتور می‌شوند را عوض کنید. به‌همین‌دلیل بسیار مهم است که بفهمید چه چیزی باعث ازکارافتادن موتور خودروی شما می‌شود. اگر زودتر این نوع مشکلات مربوط به گیرکردن موتور را شناسایی و برطرف کنید، می‌توانید با رفع مشکل به‌جای تعویض کل موتور، صرفه‌جویی زیادی در هزینه کنید. گیرپاژ کردن موتور ماشين در خودروهای قدیمی، به‌ویژه خودروهایی که مسافت بسیار زیادی را پیموده‌اند نسبتاً رایج است. بااین‌حال، این مشکل ممکن است حتی در خودروهای جدیدتر نیز اتفاق بیفتد. نکته کلیدی این است که قبل‌از اینکه مشکل خیلی جدی شود، علت آن را پیدا کنید. معمولاً زمانی که موتور خودرو خاموش می‌شود، آسیب اغلب آنقدر زیاد شده است که نمی‌توان آن را بدون تعویض کامل تعمیر کرد.
چه چیزی باعث جام‌كردن یا گیرپاژ کردن موتور ماشين می‌شود؟
مشکلات مختلفی باعث وقوع این پدیده می‌شوند. اگر متوجه شدید که موتور شما شروع به ایجاد صداهای عجیب و غریب می‌کند، ممکن است موتور شما در شرف گیرپاژکردن باشد. در صورت مشاهده هر یک از علائمی که در ادامه خواهیم گفت، باید هرچه سریع‌تر خودروی خود را به مکانیکی تحویل دهید؛ اما موارد زیر برخی از رایج‌ترین دلایل این اتفاق هستند:
- روغن کم؛
- شمع‌های معیوب؛
- تجمع کربن در موتور؛
- فرسوده شدن قطعات موتور؛
- مشکلات مکانیکی؛
- عدم نگهداری صحیح؛
- مشکلات سیستم خنک کننده خودرو؛
- کمبود مایع خنک‌کننده (آب رادیاتور).
اگر متوجه هر یک از این مشکلات شدید، می‌توانید آن‌ها را قبل‌از اینکه موتور خودرویتان را از کار بیاندازند تعمیر کنید. بااین‌حال، اگر خودروی شما مسافت پیموده‌شدۀ بالایی داشته باشد یا در طولانی‌مدت به آن رسیدگی درستی نکرده باشید (مثلاً برای طولانی‌مدت در تعویض روغن موتور کوتاهی کرده باشید)، ممکن است مشکل گیرپاژکردن را تجربه کنید و موتور شما از کار بیفتد. در این صورت شاید بهتر باشد موتور خودرو را به‌طور کامل تعویض کنید!
اکنون بیایید عواملی را که باعث گیرپاژ کردن موتور ماشين می‌شوند را بررسی کنیم:
ناکافی‌بودن میزان روغن موتور
روغن نقش حیاتی در حفظ عملکرد مناسب موتور خودرو دارد؛ زیرا به‌غیر از روان‌کاری، به خنک‌کردن برخی از اجزای داخلی موتور نیز کمک می‌کند. اگر روغن کافی در موتور وجود نداشته باشد، ممکن است به‌دلیل اصطکاک بین قطعات متحرک، موتور بیش‌ازحد گرم شود. هنگامی که قطعات خشک به یکدیگر ساییده می‌شوند، عمر آن‌ها کاهش می‌یابد. خرابی یک قطعه متحرک درون موتور می‌تواند باعث برخورد آن به سایر قطعات و گیرپاژ کردن موتور خودرو شود.
کیفیت روغن موتور
کیفیت روغن موتور یکی دیگر از عوامل مؤثر بر گیرپاژکردن است. روغن با کیفیت کم می‌تواند درون موتور بسوزد و به‌صورت بخار از اگزوز خارج شود. موتور باید حاوی روغن با مشخصات مناسب، ترجیحاً نوع توصیه‌شده توسط سازندۀ خودرو باشد. این کار برای جلوگیری از افزایش اصطکاک و گرما ضروری است.
گردش بد روغن
اگر روغن نتواند به تمام قطعات و اجزای درون موتور برسد، ممکن است موتور قفل کند. دلایل مختلفی پشت گردش ضعیف روغن موتور وجود دارند که شامل معیوب‌بودن پمپ روغن و گرفتگی در سیستم و یا فیلتر روغن می‌شوند.
عدم استفاده از خودرو برای طولانی مدت
بیکاربودن خودرو برای مدت طولانی نیز می‌تواند به‌دلیل خشک‌شدن قطعات در طول زمان، منجر به گیرپاژ شود. علامت رایج گیرپاژ موتور به‌دلیل عدم استفاده در طولانی مدت بدین شکل است که در هنگام استارت‌زدن، چراغ‌های داخلی روشن می‌شوند؛ اما موتور نمی‌چرخد.
هیدرولاک (قفل آب)
اگر آب وارد سیلندر و سپس وارد ورودی هوا و محفظه احتراق شود، هیدرولاک رخ می‌دهد. آب می‌تواند به قطعات درون موتور از جمله پیستون‌ها و سوپاپ‌ها آسیب جدی وارد کند. این موضوع ممکن است در اثر رانندگی در سیل ایجاد شود.
قفل بخار
قفل بخار عمدتاً در اتومبیل‌های قدیمی که سیستم‌های سوخت کم‌فشاری دارند اتفاق می‌افتد. این مشکل باعث می‌شود که بنزین داخل سیستم بیش‌ازحد گرم و سپس به گاز تبدیل شود؛ درنتیجه سوخت کافی به موتور نرسد. یکی از علائم رایج قفل بخار، ریپ‌زدن مداوم و کاهش قدرت موتور است.
علائم رایج جام‌كردن یا گیرپاژ کردن موتور ماشين
چندین نشانه وجود دارد که نشان می‌دهند موتور شما در حال گیرپاژکردن است و به‌زودی از کار خواهد افتاد. در ادامه برخی از این علائم را بررسی می‌کنیم.
موتور روشن نمی‌شود
اگر موتور خودروی شما در حال گیرپاژکردن باشد، ممکن است به‌سادگی روشن نشود. بااین‌حال، باتری خودرو کار می‌کند و لوازم برقی مثل ضبط و ساعت روشن می‌شوند. علاوه‌براین ممکن است در هنگام استارت‌زدن، صدای تق‌تق بلندی از داخل موتور بشنوید. این صدا زمانی ایجاد می‌شود که استارتر با فلایویل برخورد می‌کند.
روشن‌شدن چراغ چک
در صورت بروز مشکل در موتور خودرو، چراغ هشدار (چک) روی داشبورد خودروی شما روشن می‌شود. این یکی از علائم کلاسیکی است که وجود مشکلی در وسیله نقلیه را فریاد می‌زند. به‌خصوص چراغ هشدار قرمز را نباید نادیده گرفت؛ زیرا از بروز یک مشکل کاملاً جدی خبر می‌دهد.
صدای کارکردن بد موتور
سایش قطعات درون موتور، مسئول انتشار بیشتر صداهایی هستند که از کاپوت خودرو شنیده می‌شوند. تقریباً هر فردی با صدای عادی کارکردن موتور خودروی خود آشنایی دارد؛ اما اگر تغییری در این صدا احساس کردید، می‌تواند نشانه‌ای از این باشد که ممکن است موتور شما به‌زودی دچار گیرپاژ شود. قبل‌از اینکه موتور گیر کند، ممکن است صداهای عجیب و غریب مانند صدای ضربه را نیز متوجه شوید. با گذر زمان با برخورد میلۀ اتصال پیستون به میل‌لنگ، این صدا بلندتر خواهد شد.
انتشار ناگهانی بو در داخل خودرو
اگر داخل وسیله نقلیه بوی سوختگی یا دود به مشام می‌رسد، نشانه‌ای قطعی مبنی بر گیرپاژ کردن موتور ماشين شما است. حتی اگر نمی‌توانید منشأ این بو را به‌خوبی تشخیص دهید؛ اما می‌توانید بوی سوختگی را در داخل ماشین حس کنید، منتظر نمانید و وسیله نقلیه خود را توسط یک مکانیک متخصص بررسی کنید. البته بوی اگزوز یا سایر بوهای خارجی، کاملاً با آنچه در هنگام بروز مشکل در موتور احساس می‌کنید متفاوت هستند.
شتاب ضعیف
یکی از علائم رایج شروع گیرپاژ موتور این است که خودروی شما دیگر مثل گذشته شتاب ندارد. البته این مشکل می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد؛ اما گیرپاژکردن ابتدا باعث کاهش شتاب‌گیری خودرو می‌شود و در نهایت به نقطه‌ای می‌رسد که موتور کاملاً از کار می‌افتد.
سوختن سیم‌های درون کاپوت
این مشکل زمانی رخ می‌دهد که استارت می‌زنید. زمانی که استارت نمی‌تواند موتور را روشن کند، سیم‌های برق مربوط به موتور بیش‌ازحد گرم می‌شوند، به‌طوری که ممکن است حتی متوجه بوی سوختگی آن‌ها شوید.
نقص فیزیکی
علاوه‌بر همۀ این موارد، وقتی قطعات داخلی موتور شل شوند و با اجزای دیگر مانند شاتون‌های پیستون تداخل کنند، موتور خودرو گیرپاژ می‌کند. این قطعاتِ به هم گیرکرده می‌توانند بلوک موتور را سوراخ کنند و میلۀ پیستون را بشکنند.
در صورت گیرپاژ کردن موتور، می‌توانید آن را تعمیر، بازسازی یا تعویض کنید؛ اما همچنین، باید عوامل مختلفی مانند هزینه و ارزش تعمیر را در نظر بگیرید؛ زیرا گاهی اوقات هزینه تعمیر یا تعویض موتور گیرپاژکرده می‌تواند آن‌چنان بالا باشد که برای اتومبیل‌های قدیمی، صرفۀ اقتصادی به همراه نداشته باشد.
سخن پایانی
جام‌كردن یا گیرپاژ کردن موتور ماشين می‌تواند تجربه وحشتناکی برای هر صاحب خودرو باشد. بااین‌حال، مهم است بدانید که چه چیزی باعث این مشکل می‌شود و چگونه آن را قبل‌از اینکه خیلی جدی شود برطرف کنید. اگر موتور شما در شرف گیرپاژ است، اغلب می‌توانید با اضافه‌کردن روغن موتور بیشتر، تمیزکردن دوده‌های درون موتور، تعویض شمع‌های معیوب یا تعویض قطعات فرسوده، مشکل را برطرف کنید؛ اما اگر موتور خودرو خاموش شده است و دیگر روشن نمی‌شود؛ یعنی برای تعمیر کم‌هزینۀ آن خیلی دیر شده است. در این صورت بهترین راه حل، تعویض کل موتور است.
