آشنایی با سیستم جلوبندی خودرو و خرابی‌های آن
برای رانندگی ایمن، به‌غیر از موتور خودرو، یکی از سیستم‌های حیاتی اتومبیل نیز باید در شرایط سالم باشد، سیستم جلوبندی خودرو یا مجموعۀ انتهاییِ جلوی خودرو (front end assembly) است، که یک چارچوب حیاتی برای اتصال فرمان و سیستم تعلیق به جلوی شاسی محسوب می‌شود. فرسوده‌شدن قطعات یا شل‌شدن مونتاژ قطعات مختلف جلوبندی علاوه‌بر کاهش کیفیت رانندگی، می‌تواند باعث ایجاد مشکلات خطرناکی شود. رانندگی ایمن، پاسخگوبودن فرمان و امکان توقف سریع در صورت بروز مشکلات در سیستم جلوبندی، همگی به خطر می‌افتند؛ اما شما می‌توانید با بررسی مونتاژ این سیستم، نحوۀ شناسایی مناطق مشکل‌دار را بیاموزید. پس اگر حفظ جان و مال شما برایتان اهمیت دارد، در ادامه با ما همراه باشید.
سیستم جلوبندی خودرو چیست؟
در اینترنت تعاریف مختلفی برای سیستم جلوبندی خودرو نوشته شده است. با این حال، تعریف ما از این سیستم این است: گروهی از قطعاتی که شامل سیستم فرمان و سیستم تعلیق خودرو هستند. این سازه، باید محکم، سفت و ایمن باشد و اجزای فلزی و نرم آن، در شرایط ایدئال قرار داشته باشند.
- سیستم فرمان: دو نوع اصلی از سیستم‌های فرمان در خودروها وجود دارد. یکی سیستم فرمان محبوب rack-and-pinion و دیگری سیستم جعبۀ فرمان. هر یک از این‌ها را می‌توان به‌کمک یک پمپ هیدرولیک یا سیستم جدید فرمان برقی الکترونیکی EPS (که به راننده برای مانوردادن در فضاهای تنگ کمک می‌کند) کنترل کرد.
- سیستم تعلیق: سیستم تعلیق، چرخ‌ها را به شاسی متصل می‌کند و از فنرها، کمک‌فنرها، میله‌های اتصال و بازوهای کنترل برای کاهش ضربه و امکان حرکت نسبی قطعات جلوبندی، نسبت به یکدیگر استفاده می‌کند.
فروشگاه نوبخت طراح ، تولید کننده و پخش کننده انواع خار خودرو پژو ۲۰۶
سیستم فرمان و تعلیق از چه قطعاتی تشکیل شده‌اند؟
این سیستم‌ها ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند. بسته به نوع و مدل خودرو، قطعاتی را که در فهرست زیر مشاهده می‌کنید می‌توانید در خودروی خود، پیدا کنید.
- رام؛
- فنر؛
- کمک‌فنر؛
- سیبک؛
- سیبک مفصلی؛
- اکسل؛
- بوش؛
- دسته‌موتور؛
- توپی سرکمک؛
- طبق یا سینی؛
- میله تعادل یا میله موج‌گیر؛
- سگ‌دست و شغال‌دست؛
- گردگیرها.
در مورد کارکرد اجزای این سیستم با اسامی فارسی مطالب زیادی وجود دارد؛ بنابراین ما سعی می‌کنیم در ادامه، راجع به اجزای جلوبندی با اصطلاحات تخصصی صحبت کنیم و علائم خرابی سیستم جلوبندی خودرو و نحوۀ نگهداری صحیح از آن را توضیح دهیم.
کارکرد اجزای سیستم جلوبندی خودرو
فرض کنید در حال رانندگی با خودرویی هستید که دیگر هندلینگ خوبی در جاده ندارد؛ مثلاً کشیده‌شدن ماشین به یک طرف، سرگردانی بیش‌ازحد، لرزش یا دیگر موارد آزاردهنده را در بزرگراه تجربه می‌کنید و حس و احساس رانندگی با آن، دیگر مانند قبل نیست؛ اما چه چیزی باعث این مشکلات می‌شود؟
سردرگمی زیادی در مورد مسائل تعلیق و فرمان وجود دارد، و حقیقت این است که گاهی اوقات یک مشکل می‌تواند چندین علت نهفته داشته باشد که برخی از آن‌ها جدی و برخی شاید نه‌چندان جدی باشند.
حتی اگر در حال رانندگی با خودرویی از دهه 60 و 70 هستید، سیستم تعلیق و فرمان آن یک سیستم پیچیده است. آن را به‌عنوان شبکه‌ای از قطعات و اتصالات در نظر بگیرید که برای همکاری با یکدیگر طراحی شده‌اند تا سواری نرم، هندلینگ قابل پیش‌بینی و عملکرد پایداری را در یک خط مستقیم در بزرگراه، ارائه دهند. طراحی اتصالات فرمان می‌تواند متفاوت باشد؛ اما در ادامه لیستی از برخی از اجزای معمولی فرمان و جلوبندی به همراه کارهایی که انجام می‌دهند آورده شده است.
بازوی پیتمن (PITMAN ARM)
بازوی پیتمن جزئی از فرمان است که مستقیماً به جعبۀ فرمان متصل می‌شود. وظیفۀ آن، گرفتن چرخش میل‌فرمان و تبدیل آن به حرکت افقی برای بقیه اتصالات فرمان است. بازوی پیتمن با اتصال توپ و سوکت به drag link متصل می‌شود.
DRAG LINK
نقش پیوند درگ، اتصالِ بین بازوی پیتمن و اتصال فرمان (steering linkage)، یا در برخی موارد، اتصالِ بین بازوی پیتمن به مجموعۀ میلۀ اتصال (tie-rod assembly یا مجموعه سیبک‌ها) است. معمولاً در فرمان‌های رک و پینیون (که در بیشتر خودروها، مینی‌ون‌ها و کراس‌اوورها یافت می‌شود) پیوند درگ ندارد و به‌جای آن، از پیوند مرکزی (center link) استفاده می‌کنند. انتهای پیوند درگ مستعد سایش است و سایش بیش‌ازحد این قسمت‌ها می‌تواند روی هم‌ترازی و پایداری خودرو تأثیر بگذارد. در برخی از خودروها، انتهای پیوندهای درگ قابل تعمیر یا تعویض هستند.
IDLER ARM (بازوی بیکار)
بازوی idler معمولاً به پیوند درگ وصل می‌شود و انتهای دیگر آن، به یک ریل قاب (frame rail) متصل است. این بازو از پیوند درگ پشتیبانی می‌کند و یکی دیگر از نقاط مستعد سایش است. در بازوهای idler که مجهز به اتصالات گریسی هستند، یک فاصله برای روغن‌کاری وجود دارد.
TIE RODS AND TIE ROD ENDS (میله‌های کرواتی و انتهای میله)
میله‌های کراواتی چیزی هستند که در واقع چرخ‌ها را صاف نگه می‌دارند و در زمان مناسب، جهت حرکت خودرو را تعیین می‌کنند. tie rod end های داخلی، نزدیک به خط مرکزی وسیلۀ نقلیه هستند و از یک مفصل مستقیم توپ و سوکت (straight ball-and-socket joint) تشکیل شده‌اند. سایش Tie rod end یکی از دلایل اصلی مشکلات فرمان و تراز ماشین است. سیستم تعلیق جلو معمولاً از یک جفت بازوی کنترلی بالا و پایین تشکیل شده است که توسط مفاصل توپی و یک ضربه‌گیر در داخل یک فنر به هم متصل شده‌اند. طراحی جایگزین برای تعلیق جلو، از نوع MacPherson است که بازوهای کنترل بالایی را از بین می‌برد و در عوض، بند فرمان (steering knuckle) را با مجموعۀ کمک‌فنر، یکپارچه می‌کند. پایه‌های MacPherson یک طراحی رایج در مینی‌ون‌ها، اتومبیل‌ها و کراس‌اوورها هستند و معمولاً با یک فرمان رک و پینیون همراه هستند
علائم فرسودگی و خرابی سیستم جلوبندی خودرو
برخی علائم وجود دارند که با بروز و ظهور آن‌ها شما می‌توانید گمان خرابی این سیستم را در ذهن خود بپرورید.
- وقتی فرمان به یک سمت کشیده می‌شود: زمانی که خودروی شما در هنگام رانندگی در مسیر مستقیم، کشش شدیدی به یک سمت دارد، می‌توانید نتیجه بگیرید که چیزی در سیستم جلوبندی آن خراب شده است؛ اما این موضوع می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد؛ مثلاً چیزی به‌سادگی لاستیک کم‌باد. فشار ناهمگون ترمز هم می‌تواند باعث کشش شدید ماشین به یک طرف شود که با احساس گرمای بیش‌ازحد چرخ تشخیص داده می‌شود. البته، کشش به یک سمت می‌تواند ناشی از تراز ضعیف خودرو هم باشد.این موضوع خود می‌تواند ناشی از سایش زیادیِ اجزای جلوبندی، مانند انتهای میله‌های اتصال و بازوی پیتمن باشد.
توجه: با فرمان ثابت، چرخی که فقط 4 میلی‌متر از زاویۀ هم‌ترازی ایدئال فاصله دارد، موجب فاصله‌گرفتن نیم‌متریِ وسیلۀ نقلیه شما از خط مستقیم، به‌ازای یک کیلومتر حرکت خواهد شد!
- تاب‌خوردن فرمان: تاب‌خوردن پهلو‌به‌پهلوی خودرو می‌تواند ناشی از فرسودگی اجزای فرمان، یا نامتعادل‌بودن و عدم بالانس چرخ‌ها (خصوصا چرخ‌های جلو) باشد. به‌طور خاص، ارتعاش ماشین تقریباً همیشه می‌تواند به‌دلیل عدم بالانس یک چرخ ایجاد شود.
- سرگردانی بیش‌ازحد و عدم حرکت مستقیم در جاده: اگر فرمان شما بیش‌ازحد بازی می‌کند و «شل» به نظر می‌رسد، در بسیاری از موارد به‌دلیل ساییدگی قفسۀ فرمان یا جعبۀ فرمان است. علل دیگر می‌تواند شامل فرسوده‌شدن tie rod end ها، یا idler arm، میلۀ نوسان‌گیر یا بوش بازوی پیتمن باشد. یک سرگردانی غیرقابل پیش‌بینی که نیاز به اصلاحات زیادی با فرمان دارد می‌تواند به این معنی باشد که مفاصل توپی خودروی شما فرسوده شده‌اند و در شرف ازکارافتادن هستند.
- سایش ناهموار لاستیک‌ها: یک نشانۀ مطمئن برای وجود مشکلات در سیستم فرمان و سیستم تعلیق در اتومبیل، سایش ناهموار لاستیک‌های آن است. هنگامی که لاستیک‌های جلو از تراز خارج می‌شوند، به این معنی است که لاستیکی وجود دارد که سعی می‌کند وسیله نقلیه را در جهت دیگری هدایت کند و دائماً توسط لاستیک‌های دیگر به خط مستقیم کشیده می‌شود. چهار زاویۀ تراز اصلی لاستیک‌ها عبارت‌اند از:
- camber (شیب به داخل یا بیرون بالای چرخ وقتی از جلو به لاستیک نگاه می‌کنیم)؛
- caster (موقعیت جلو و عقب چرخ)؛
- toe-in (انحراف به داخل چرخ وقتی از بالا نگاه می‌کنیم)؛
- toe-out (مخالف toe-in).
فردی را تصور کنید که راه‌رفتن عادی او این است که با یک پای خم‌شده، به پهلو راه می‌رود و به‌زودی کفش‌های آن شخص به‌طور ناهموار ساییده خواهند شد. این بی‌شباهت به لاستیک‌ها نیست.
الگوی سایش cupped(سایش فنجانی از دو طرف) می‌تواند نشان‌دهندۀ ضربه‌گیرهای فرسوده باشد. پوسته‌پوسته‌شدن لاستیک می‌تواند ناشی از مشکل camber و caster باشد. سایش در لبه‌های داخلی یا خارجی لاستیک هم به‌معنای مشکل در toe-in یا toe-out است.
گروه صنعتی نوبخت فعال در زمینه طراحی، ساخت ، تولید و پخش انواع محصولات سایپا و ایران خودرو میباشد
نحوۀ بازرسی سیستم جلوبندی خودرو از نظر سایش و آسیب
در ادامه، مراحل بازرسی کامل این سیستم خودرو بیان شده است:
- قبل‌از استارت‌زدن، در حالی که ماشین پارک شده است، آن‌قدر آن را به بالا و پایین فشار دهید تا قسمت جلوی آن شروع به پرش کند. سپس دستتان را رها کنید،.خودروی شما در طی دو پرش، باید ساکن شود؛ اما اگر پرش‌ها ادامه پیدا کنند؛ یعنی سیستم جلوبندی دچار مشکل است.
- مطمئن شوید که خودرو، روی یک سطح صاف و یکنواخت با ترمز دستی بالا قرار دارد.
- آن را با گیره چرخ در اطراف تایرهای عقب محکم کنید.
- با استفاده از جک دستی یا هیدرولیک جلوی ماشین را بالا ببرید.
- به لاستیک‌ها نگاه کنید؛ زیرا سایش ناهموار لاستیک می‌تواند سرنخ‌های ارزشمندی را در مورد هرگونه مشکلی در سیستم جلوبندی ارائه دهد.
- سپس لاستیک‌ها را از نظر شلبودن بررسی کنید. سعی کنید آن‌ها را به کناره‌ها تکان دهید. چرخ باید سفت و محکم باشد؛ بنابراین اگر حرکتی دیدید یا سروصدایی شنیدید، نشان‌دهندۀ فرسودگی میله‌های کراوات یا اتصالات توپی است.
سخن پایانی
خودروی شما دارای بیش‌از ۳۰ هزار قطعه است که همه با هم، کار می‌کنند تا شما را با خیال راحت در مسیر حرکت قرار دهند. وقتی به وجود مشکلی در سیستم جلوبندی خودرو شک می‌کنید، عجولانه نتیجه‌گیری نکنید و ابتدا فشار باد لاستیک‌های خودرو را بررسی کنید. در صورت عدم گرفتن نتیجۀ مطلوب، می‌توانید به جلوبندی‌ساز مراجعه کنید.
