بررسی علل و دلایل ترکیدن باتری خودرو
سیستم‌های الکتریکی خودروها آنقدرها که به نظر می‌رسند، پیچیده نیستند! در واقع بسیاری از فناوری‌هایی که امروزه از آن‌ها استفاده می‌کنیم، از دینام‌ها گرفته تا باتری‌های اسید سرب، برای مدت طولانی در تمامی خودروها وجود داشته‌اند و تکنولوژی آن‌ها تغییر خاصی نکرده است. با این حال، هنوز هم افراد زیادی هستند که برای انجام یک کار نسبتاً ساده مانند وصل‌کردن کابل‌های جامپر کوتاهی می‌کنند! خطرات مرتبط با اتصال نادرست کابل‌های جامپر یا باتری به باتری ناصحیح می‌توانند باعث آسیب‌های زیادی مثل انفجار باتری شوند. خبر خوب این است که با درک دلایل احتمالی انفجار باتری ماشین، می‌توانید به‌سادگی از وقوع چنین اتفاقی جلوگیری کنید. بیشتر انفجارهای باتری‌های خودرو در اثر حرارت بالا اتفاق می‌افتند؛ زیرا اگر باتری بیش‌ازحد گرم شود، سلول‌های درون آن باز می‌شوند. اکنون بیایید به‌طور مفصل به بررسی علل و دلایل ترکیدن باتری خودرو بپردازیم و راه‌های مقابله با آن را بیاموزیم!
دلایل ترکیدن باتری خودرو چیست؟
ترکیدن باتری خودرو (باتری‌های اسید سربی) ممکن است به‌دلیل هرکدام از موارد زیر، یا ترکیبی از آن‌ها اتفاق بیفتد:
- شارژ بیش‌ازحد: اگر باتری در معرض شارژ بیش‌ازحد باشد؛ یعنی به‌طور مداوم شارژ شود، ممکن است منفجر شود. وقتی باتری کاملاً شارژ می‌شود، به این معنی است که مادۀ فعال آن (سولفات سرب) در صفحات منفی به سرب اسفنجی و در صفحات مثبت به دی‌اکسید سرب تبدیل شده است. در چنین شرایطی، دیگر هیچ مادۀ فعالی برای تبدیل شیمیایی در صفحات مثبت و منفی وجود ندارد؛ بنابراین انرژی الکتریکی واردشده به آن که قرار است به انرژی شیمیایی تبدیل شود، به انرژی گرمایی تبدیل خواهد شد. سپس الکترولیت گرم می‌شود و گاز هیدروژن قابل انفجارِ تولیدشده، باعث افزایش فشار درون باتری می‌شود که این موضوع نیز موجب منفجرشدن باتری می‌گردد.
- شارژر نامناسب: گاهی اوقات، ترکیدن باتری خودرو به‌دلیل استفاده از یک شارژر نامناسب برای شارژکردن آن است. هنگامی که یک باتری به شارژری متصل می‌شود که برای باتری‌های با ظرفیت بیشتر ساخته شده است، شارژر شروع به شارژ باتری با جریانی بالاتر از جریانِ توصیه‌شده می‌کند. در چنین مواردی، عمر باتری تحت تأثیر قرار می‌گیرد و مواد فعال درون باتری شروع به جداشدن از صفحات خود می‌کنند؛ درنتیجه یک اتصال کوتاه داخلی درون باتری ایجاد می‌شود. این اتصال کوتاه باعث ایجاد گرما و نهایتاً انفجار باتری می‌شود. در این مورد، اتصال کوتاه به‌دلیل نقص در ساخت باتری نیست! بلکه به‌دلیل انتخاب نادرست شارژر است.
- پاشش جرقه روی باتری: یکی از دلایل ترکیدن باتری خودرو ، پاشش جرقه بر روی آن است. اگر منابع الکتریسیتۀ ساکن، باعث ایجاد جرقه در مجاورت باتری شوند، باتری خودرو می‌تواند منفجر شود. همچنین وجود شعله یا جرقه‌های جوشکاری یا هر جرقۀ دیگری در نزدیکی باتری‌ها (در حالی که باتری‌ها شارژ هستند) می‌تواند باعث آتش‌سوزی یا انفجار شود. همان‌طور که باتری‌ها شارژ می‌شوند، درون آن‌ها گازهای هیدروژن تولید می‌شوند. گاز هیدروژن بسیار قابل اشتعال است و مخلوط‌های انفجاری با هوا و اکسیژن تولید می‌کند. از این رو، حتی کشیدن سیگار در اتاقی که باتری در آن شارژ می‌شود توصیه نمی‌شود.
- تهویه نامناسب: اگر باتری‌ها در اتاقی با تهویۀ نامناسب شارژ شوند، می‌توانند منفجر شوند. هنگامی که باتری‌ها شارژ می‌شوند، هیدروژن و اکسیژن هر دو به‌صورت گاز تغییر شکل می‌دهند. البته درصد بالایی از آن‌ها برای تشکیل آب، دوباره با هم ترکیب می‌شوند؛ اما همچنان ممکن است مقداری هیدروژن در فضا باقی بماند. اگر گاز هیدروژن به حدی برسند که غلظت آن بی بیشتر از 4 درصد برسد، می‌تواند باعث انفجار باتری شود. از این رو باتری‌ها باید در فضایی شارژ شوند که گازها بتوانند از آن خارج شوند. سازندگان باتری معمولاً توصیه می‌کنند که اتاق شارژ باتری دارای تهویۀ کافی با حداقل شش بار تعویض هوا در ساعت باشد.
- باتری غیراستاندارد: استفاده از باتری نامناسب، یکی دیگر از دلایل ترکیدن باتری خودرو است. در واقع درصورت استفاده از باتری‌های کوچک‌تر از اندازۀ توصیه‌شده (یا با ظرفیت آمپر ساعت کمتر)، باتری می‌تواند منفجر شود. در مواقعی به‌دلایل مختلف از جمله دردسترس‌نبودن باتری‌های با ظرفیت صحیح یا به‌دلیل گران‌بودن باتری‌های بزرگتر، باتری‌هایی با ظرفیت کمتر بر روی تجهیزات یا وسایل نقلیه نصب می‌شوند. در چنین مواردی ظرفیت شارژ دینام بسیار بیشتر از باتری مورد استفاده است؛ بنابراین تمایل به شارژ بیش‌ازحد باتری باعث گرم‌شدن باتری و جمع‌شدن گاز و ایجاد حباب درون آن و سپس افزایش فشار درون باتری و انفجار آن می‌شود.
- اتصال کوتاه: اگر در هنگام کارکردن خودرو، پایانه‌های مثبت و منفی باتری به هر جسم فلزی یا مادۀ رسانا متصل شوند، باتری می‌تواند منفجر شود.
- باتری معیوب: وجود نقص ساختاری در باتری (اشتباه سازندۀ باتری) هم یکی دیگیر از دلایل ترکیدن باتری خودرو است. اگر باتری به‌دلیل نقص ساخت دچار اتصال کوتاه داخلی شود، ممکن است منفجر شود.
- گرفتگی تهویه باتری: اگر سوراخ‌های دریچه‌های هواکش باتری به‌دلیل نگهداری یا استفاده از آن در محیط‌های کثیفِ با گردوغبار زیاد مسدود شوند، به‌دلیل افزایش فشار درونی، باتری خودروی شما ممکن است منفجر شود.
ساختار هر باتری با ترکیبی از مواد شیمیایی مختلف درست شده است و در مورد باتری خودرو، بیشتر آن‌ها با کمک اسید سرب و بسیاری از مایعات الکترولیتی دیگر که وارد فرآیند تولید می‌شوند، ساخته می‌شوند. همان‌طور که می‌دانید، همۀ مواد شیمیایی می‌توانند به شرایط مختلف از جمله آب‌وهوا، دما و عوامل داخلی واکنش متفاوتی نشان دهند. در یک محیط مناسب، باتری خودروی شما کاملاً کار خواهد کرد و هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند؛ اما بیشتر باتری‌ها در صورتی که آستانۀ تحملشان رد شود و از آن‌ها با مصرف توان بالاتری استفاده شود، فوراً منفجر می‌شوند. اعتقاد بر این است که دمای معمولی و مناسب برای ثابت نگه‌داشتن عملکرد باتری، چیزی بین 25 تا 27 درجۀ سانتیگراد است؛ بنابراین اگر باتری خودروهایمان را در معرض محیط گرم‌تر قرار دهیم، می‌توانیم به دست خودمان، احتمال ترکیدن آن را بالاتر ببریم!
چگونه از انفجار باتری خودرو جلوگیری کنیم؟
از آنجایی که احتمال انفجار باتری خودرو به دلایل متعدد وجود دارد، بهتر است قبل از تصمیم‌گیری برای راه حل، دلایل ترکیدن باتری خودرو را به‌خوبی بدانیم. معمولاً، رانندگان از احتمال انفجار باتری به‌دلیل شارژشدن بیش‌ازحد آن می‌ترسند؛ اما جلوگیری از انفجار باتری با اطمینان از شارژنشدن بیش‌ازحد آن آسان است. همچنین اگر باتری را از خودرو جدا و سپس در یک اتاق آن را شارژ می‌کنید، مطمئن شوید که تهویۀ هوای مناسب وجود دارد. ضروری است که خودروی خود را از گرمای شدید تابستان دور نگه دارید و تا حد امکان آن را در زیر آفتاب مستقیم پارک نکنید. ازطرف‌دیگر، سرمای زمستان هم باعث کاهش کارایی باتری می‌شود.
رعایت نکات زیر هم به افزایش طول عمر و کاهش احتمال ترکیدن باتری خودروی شما کمک می‌کنند:
- پوشش باتری را خشک و تمیز نگه دارید.
- از ترک‌خوردگی پوستۀ باتری و نشت الکترولیت جلوگیری کنید.
- اتصالات مثبت و منفی باتری به کابل‌های خروجی را به‌خوبی و به‌طور محکم وصل کنید تا از ایجاد هرگونه جرقه‌ای جلوگیری شود. هیچگونه قطعۀ فلزی دیگری نباید بر روی باتری جا گذاشته شود.
- دریچه‌های خروج بخارات درون باتری را بررسی کنید و از بازبودن آن‌ها اطمینان حاصل نمایید.
برای مشاهده محصولات ایران خودرو و سایپا فروشگاه نوبخت کلیک کنید.
آیا انفجار باتری مواد سمی آزاد می‌کند؟
انسان‌ها در استفاده از فناوری راهی طولانی را پیموده‌اند؛ اما باتری‌ها یکی از مواردی هستند که در دهه‌های گذشته هیچگونه پیشرفت چشمگیری را به خود ندیده‌اند. بسیاری از ما تجربۀ ناخوشایند انفجار باتری را داشته‌ایم؛ اما آیا اگر باتری منفجر شود برای سلامت ما خطرناک است؟
در حالی که خطر آسیب جدی ناشی از انفجار باتری نسبتاً کم است؛ اما مهم است بدانید که این دستگاه‌ها حاوی مواد سمی هستند. همه باتری‌ها، بسته به ترکیبشان حاوی مواد مضری مانند اکسید روی، ترکیبات سرب یا اسید سولفوریک (مورد استفاده در سلول‌های مرطوب) هستند. باتری‌های لیتیوم-یونی نیز معمولاً حاوی نمک‌های لیتیوم و حلّال‌های آلیِ قابل اشتعال هستند. همۀ این مواد به سلامت انسان و محیط زیست آسیب می‌رسانند.
اگر باتری ماشین من منفجر شد چه کار کنم؟
در ادامه چند نکته وجود دارد که به شما کمک می‌کند تا به مشکل ترکیدن باتری خودرو، به‌صورت سریع و ایمن پاسخ دهید:
- اول از همه وحشت نکنید! چند نفس عمیق بکشید و سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید.
- اگر انفجار در حین رانندگی رخ داد، فوراً در مکانی امن توقف و سپس موتور را خاموش کنید.
- مهم است که ایمنی خود را در اولویت قرار دهید. ابتدا از وسیله نقلیه فاصله بگیرید. سپس، وضعیت را ارزیابی کنید تا ببینید آیا خطرات فوری مانند آتش‌سوزی یا نشت مایعات وجود دارد یا خیر. در صورت مشاهده هر گونه علائم آتش‌سوزی، فوراً با آتش نشانی تماس بگیرید. در غیر این صورت، با یک خدمات امداد جاده‌ای حرفه‌ای یا یک مکانیک واجد شرایط تماس بگیرید تا با مدیریت وضعیت، باتری آسیب‌دیده را با خیال راحت خارج کند. مهم است که احتیاط کنید و اگر در تعمیر و نگهداری خودرو تجربه ندارید، سعی نکنید خودتان با باتری کار کنید.
سخن پایانی
از اصلی‌ترین دلایل ترکیدن باتری خودرو می‌توان به گرما و شارژ بیش‌ازحد، جرقه، و همچنین بسته‌شدن دریچه‌های خروج بخارات روی آن اشاره کرد. با این حال، اگر از یک باتری با برند معتبر استفاده کنید که ظرفیت آن برای مصرف خودروی شما طراحی شده است، بعید است که در شرایط عادی با مشکل ترکیدن باتری خودرو مواجه شوید.
مقالات بیشتر
مقایسه جامع خودروهای ایرانی و خودروهای اروپایی: تفاوتها، مزایا و معایب
